JAK CZYTAĆ MAPY ATLASU
II RZECZPOSPOLITA 1918–1939

1. OPIS LEGENDY

Cały Atlas II Rzeczpospolita 1918–1939 znajduje się w teczce zawierającej trzynaście plansz dotykowych, broszurę w brajlu ze spisem treści i objaśnieniami skrótów brajlowskich oraz książeczkę w powiększonym druku ze specjalnie przygotowanym komentarzem historycznym.

Zanim jednak wyjmiesz interesującą Cię mapę z teczki, dokładnie zapoznaj się z jej zawartością.

Pod klapą teczki umieściliśmy legendę. Legenda zawiera objaśnienia użytych znaków na poszczególnych mapach, które, jeśli dokładnie poznasz i zapamiętasz (a nie jest ich dużo), będzie Ci łatwiej czytać.

• Ziemie polskie oznaczone zostały gładką powierzchnią i żółtym kolorem.
• Pozostałe ziemie oznaczyliśmy fakturą „piaskową” i kolorem czarnym. Tak właśnie zostały pokazane obszary poza granicami ziem polskich, aby wydobyć z mapy to, co jest najważniejsze.
• Granice państw to linia złożona z wypukłych punktów, czytelnych dotykiem i w kolorze żółtym. Granica w wersji kolorowej jest dodatkowo odcięta cienką czarną linią.
• Granice państw na rzekach to symbol pojawiający się tylko w wersji dotykowej. Jest to wypukła linia z wypukłymi punktami umieszczonymi co około pięć milimetrów.
• Stolice pokazane zostały w postaci wypukłych okręgów z wypukłą kropką w środku. W druku barwnym są to pomarańczowe koła z czarnym obrysem i również z czarną kropką w środku.
• Miasta oznaczone zostały sygnaturą w postaci czarnych wypukłych okręgów z białym wnętrzem.
• Rzeki pokazaliśmy jako ciągłą wypukłą granatową linię. Zwróć uwagę na ujścia dopływów do rzek głównych, które w wersji dotykowej są odcięte od siebie. Dzięki temu możesz łatwo zorientować się, która rzeka jest ważniejsza. Aby rozpoznać, w którym kierunku płynie wybrana rzeka, zastosowaliśmy dwa rozwiązania dotykowe. Po pierwsze źródło rzeki oznaczyliśmy wypukłą kropką i wiesz, że rzeka od tej kropki rozpoczyna swój bieg, a po drugie rozcięliśmy ramkę w miejscu, gdzie rzeka „wypływa” z mapy, informując tym samym, gdzie ona zmierza, że nie kończy się na ramce.
• Linia brzegowa – to wypukła cienka granatowa linia.
• Morza – to obszary pokryte fakturą składającą się z niebieskich wypukłych poziomych linii.

Postaraj się zapamiętać sygnatury i faktury. W razie potrzeby zawsze możesz ponownie skorzystać z legendy, która na stałe jest przyklejona do teczki.

Na poszczególnych planszach znajdziesz dodatkowe legendy umieszczone u góry strony poniżej tytułu danej tyflomapy, w których objaśnione są sygnatury dotyczące tylko danej planszy.

Zwróć uwagę na jeszcze dwie faktury. Pierwsza z nich – to pionowe czarne pasy na żółtym kolorze, która na mapie numer 2 i 3 oznacza obszary plebiscytowe, druga faktura – składającą się z regularnej sieci wypukłych punktów na pomarańczowym tle, opisuje obszary przyznane Polsce po traktatach pokojowych.

Na mapach tematycznych znajdziesz faktury, które powyżej opisaliśmy, ale będą do nich przypisane inne informacje. Ważne jest, aby przed czytaniem każdej mapy, najpierw zapoznać się z legendą i zapamiętać objaśnienia poszczególnych znaków i zastosowanych faktur na danej mapie.

Jeśli już poznałeś i rozumiesz legendę, to teraz możesz wyjąć pierwszą mapę, broszurkę z objaśnieniami skrótów brajlowskich i książeczkę z komentarzem historycznym. Opisy historyczne znajdziesz też na stronie Fundacji „Trakt” oraz na www.tyflomapy.pl w Internecie.

2. OPIS BROSZURY Z OBJAŚNIENIAMI SKRÓTÓW BRAJLOWSKICH I KSIĄŻECZKI Z KOMENTARZEM HISTORYCZNYM

Ze względu na rozciągłość pisma brajlowskiego konieczna była zamiana pełnych nazw na skróty dwu- i trzyliterowe. Dodatkowo do niektórych skrótów brajlowskich dodano tak zwane klucze, które informują, do jakiego rodzaju znaku na mapie i obiektu w rzeczywistości odnieść należy dany skrót. Prościej mówiąc, skrót dla nazwy rzeki to punkty: trzeci i szósty. Gdy znajdziesz taki skrót zaczynający się od właśnie takiego klucza, to wiesz, że jest to rzeka. Natomiast dla „morza” mamy klucz będący literą „m”, po którym następuje skrót nazwy własnej. Dla województw przypisaliśmy klucz będący literą „w”, po którym następuje skrót nazwy własnej – najczęściej jest to nazwa stolicy danego ówczesnego województwa.

Przygotowaliśmy pełny wykaz objaśnień skrótów brajlowskich, jakie znajdziesz na mapach. Warto go mieć pod ręką, wyszukując objaśnień do napotkanych i jeszcze niezapamiętanych skrótów. Staraliśmy się, aby skróty były intuicyjne i szybko kojarzone z nazwą własną. W wielu przypadkach wystarczy raz przeczytać objaśnienie i skrót zostanie zapamiętany, zwłaszcza tam, gdzie często się powtarza, a powtarzają się skróty dla rzek i wybranych miast.

Każda plansza ma swój opis historyczny. Został on tak opracowany, aby pokazane na mapie treści znalazły w nim swoje wyjaśnienie. Opisy jednak w wielu przypadkach zawierają coś, czego nie znajdziesz na mapie – są one dopełnieniem treści mapy, aby lepiej zrozumieć dane zagad nienie.

3. CZYTANIE MAP ATLASU

Znając już legendę, zawartość broszury z objaśnieniami skrótów brajlowskich i książeczkę z komentarzem historycznym, wyjmij wybraną planszę z teczki i ułóż ją tak, aby wypukły czarny trójkąt znalazł się w prawym dalszym (górnym) rogu.

Cała treść mapy znajduje się w ramce.

Zanim zaczniesz oglądać mapę, zwróć uwagę na dodatkowe informacje znajdujące się na planszy.

Tytuł mapy umieszczono w lewym dalszym (górnym) rogu i zajmuje on zazwyczaj dwa lub trzy wiersze. W ostatnim wierszu tytułu znajduje się skala liczbowa mapy.

Mapy w atlasie zostały wykonane w dwóch skalach. Mapy dla Europy, a właściwie dla dużego jej fragmentu, gdzie po środku znajduje się obszar II Rzeczypospolitej, zostały opracowane w skali 1 : 9 000 000 (jeden do dziewięciu milionów). Jest to skala dwa razy mniejsza od skali z Atlasu historycznego Polski, co pozwala nam na łatwe porównanie przedstawianych obszarów. Dla map prezentujących II Rzeczpospolitą przyjęliśmy skalę 1 : 3 000 000 (jeden do trzech milionów), co oznacza, że powiększyliśmy ją trzykrotnie w stosunku do map Europy. Skala mapy określa, jaki jest stosunek odległości na mapie do odległości w terenie. Skala 1 : 3 000 000 oznacza, że jeden centymetr na mapie odpowiada trzem milionom centymetrów, czyli, po zamianie jednostek, odpowiada trzydziestu kilometrom na powierzchni ziemi. W lewym bliższym (dolnym) rogu planszy znajdziesz podziałkę liniową, która obrazuje odległość w terenie wynoszącą sto kilometrów.

Skala wpływa między innymi na ilość informacji, jaką można pokazać na mapie i staraliśmy się starannie dobrać skalę do obszaru i ilości informacji, jaką trzeba pokazać na mapach dotykowych, aby jak najlepiej opowiedzieć wybrany temat.

W prawym bliższym (dolnym) rogu znajduje się numer planszy zgodny z kolejnością chronologiczną plansz. Pamiętaj, aby mapa po obejrzeniu wróciła do teczki na swoje miejsce. Jeśli będzie porządek w teczce, to następnym razem będzie łatwiej ją znaleźć.

Mapy w wydanych dotychczas atlasach historycznych są jednolite graficznie, więc znając tych kilkanaście znaków i faktur, z łatwością poradzisz sobie z ich czytaniem.

Nie będziemy opisywać, jak znaleźć każdy element treści mapy, bo nie chcemy zabierać Tobie przyjemności odkrywania mapy. Ale podpowiemy, jak odczytać obszary województw na mapie nr 5 II RZECZPOSPOLITA – PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY.

Znajdź w lewym dalszym (górnym) rogu mapy tytuł i go odczytaj. Poniżej umieściliśmy legendę, w której zostały objaśnione dodatkowe znaki, jakie zostały użyte na mapie. Na pierwszym miejscu jest znak linii granicy państwa, który już znasz z legendy wspólnej dla wszystkich tyflomap. Poniżej tego znaku znajduje się linia wypukłych małych punktów umieszczona na przerywanej czarnej linii.

Ta linia oznacza granice województw, czyli to, czego będziemy zaraz szukać na naszej tyflomapie. Obok linii granicznych, po prawej stronie, objaśnione są znaki dla stolicy i miast wojewódzkich. To też już znasz z legendy ogólnej.

Połóż dłonie na mapie i postaraj się wyczuć różne faktury, które się na niej znajdują.

Znając już legendę, odszukaj obszar II Rzeczypospolitej i linie oznaczające granice województw. Obszar o gładkiej fakturze otoczony liniami granicznymi to dane województwo. Teraz możesz odczytać nazwy tych województw oraz wyszukać miasta wojewódzkie wraz z ich nazwami lub skrótami brajlowskimi. Zwróć uwagę, że nie każda nazwa województwa pochodzi od nazwy miasta wojewódzkiego. Czy potrafisz wskazać takie województwa?

Życzymy przyjemnego odkrywania historii.

Przypominamy: po zakończeniu czytania schowaj planszę z powrotem do teczki, w odpowiednie miejsce według kolejności.

Mariusz Olczyk