O atlasie

Dofinansowano ze środków

Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej

w ramach programu

„Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą 2018”
 

 
LWÓW BARDZIEJ DOSTĘPNY
 

Fundacja Polskich Niewidomych i Słabowidzących "Trakt" przygotowała kolejne wydawnictwo barwno-wypukłe skierowane w szczególności do osób niewidomych i słabowidzących. To kolejna publikacja z serii wydawniczej TYFLOGRAFIA POLSKA. Tym razem zabieramy Państwa do pięknego Lwowa, bogatego w polskie dziedzictwo kulturowe.

W publikacji znajdziemy ciekawe trasy turystyczne po Starym Mieście, przybliżając jego historię i kulturę oraz zwrócimy uwagę na dostępność dla niewidomych poszczególnych miejsc i obiektów. Treści te znajdują się w publikacji w powiększonym druku oraz w wersji HTML dostępnej na stronie internetowej www.trakt.org.pl . Niewidomy czytelnik będzie mógł samodzielnie zapoznać się z topografią Starego Miasta, bowiem w jego ręce trafi 13 tyflomap przedstawiających poszczególne jego sektory i mapę ogólną Lwowa oraz ogólny plan Cmentarza Łyczakowskiego.

Zamówienia na LWÓW – PLAN STAREGO MIASTA dla niewidomych i słabowidzących można składać na adres:

publikacje@trakt.org.pl 

Prosimy podawać swoje dane adresowe do wysyłki oraz informację, czy jest Pani/Pan osobą niewidomą czy słabowidzącą lub jaką placówkę Państwo reprezentują. 

Atlas dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej.

WPROWADZENIE
 

TYFLOGRAFIA POLSKA to seria publikacji pomagająca niewidomym i słabowidzącym czytelnikom poznać kraj. Tworzymy „Tyflografię Polską”, by umożliwić poznawanie ciekawych zakątków naszej ojczyzny i dawnych Kresów Wschodnich, a także by zdobywanie wiedzy o naszym kraju było dla osób z dysfunkcją wzroku łatwiejsze.

Przedstawiana publikacja Lwów. Plan Starego Miasta jest atlasem z częścią tekstową. Wiedzę o pięknym Lwowie mogą z niego czerpać zarówno osoby z dysfunkcją wzroku, jak i widzące. Atlas zawiera barwne mapy dotykowe (tyflomapy), co umożliwia czytanie ich niezależnie od jakości wzroku. Na kilku tyflomapach pokazaliśmy miasto Lwów (po ukraińsku – Lwiw) w całości, a także przybliżyliśmy obszar Starego Miasta, pokazując na nich sieć ulic oraz obiekty ważne dla wielokulturowej historii tego miasta. Wybrane obiekty zostały opisane w publikacji powiększonym drukiem, a ich opisy zawierają informacje ogólne o położeniu, walorach architektonicznych przedstawianego obiektu wraz z krótką jego historią.

Atlas zawiera również propozycje tras zwiedzania, przydatne w poznawaniu miasta i planowaniu wycieczek po Lwowie. Zaproponowaliśmy pewien schemat zwiedzania, który być może ułatwi poznanie miasta. Zaczniemy od Rynku, potem będziemy spacerować uliczkami Starego Miasta, by na Trasie nr 3 okrążyć całą starówkę. Kolejne trasy to wędrówki wzdłuż głównych ulic do konkretnych obiektów. W opisach znajdują się nazwy ulic w ich ukraińskim brzmieniu. Uznaliśmy, że zapis fonetyczny dla wybranych obiektów pomoże w sytuacjach, kiedy będziemy musieli spytać o drogę i dlatego, na przykład ulica Krakowska będzie ulicą Krakiwską.

Lwów to tygiel kulturowy. Burzliwe dzieje tego miasta pozostawiły w nim swoje ślady i współcześni mogą podziwiać wspaniałe zabytki kultury wskazujące na ścisłe związki Ukraińców i Polaków, ale też innych narodowości, które żyły we Lwowie na przestrzeni wieków, czyli Ormian, Rosjan i Żydów i innych. Wielokulturowość i wielowyznaniowość tego miasta można dostrzec w bogactwie cerkwi, kościołów, kaplic, pomników. Znajdziemy tutaj świątynie katolickie, greckokatolickie, prawosławne, ormiańskie, protestanckie oraz synagogę. Lwów uniknął zniszczeń w czasie II wojny światowej, dlatego większość zabudowy starego miasta ma wartość historyczną i z tego też względu historyczny zespół Starego Miasta został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Dla plansz przedstawiających centrum miasta opracowaliśmy tzw. skorowidz z ich układem i numeracją oraz wykazem głównych zabytków. Nie bez powodu wybraliśmy ten obszar w celu dokładniejszego pokazania przestrzeni Lwowa. Najważniejszym kryterium było uwzględnienie tych miejsc i obiektów, które są istotne z uwagi na polskie dziedzictwo kulturowe. Bogata w wydarzenia historia miasta pozostawiła tutaj po sobie największy istniejący zespół polskiej architektury zabytkowej na świecie, który przybliżamy na dziewięciu tyflomapach.

Informacje o Lwowie są bardzo dobrze opracowane i prezentowane w Internecie jak i w publikacjach o charakterze albumowym, przewodnikowym czy encyklopedycznym. Osoba widząca ma do nich dostęp bardzo łatwy, materiał podany jest w sposób atrakcyjny, co zachęca do zainteresowania się tym pięknym miastem.

Ma właściwie nieograniczony dostęp do wszelkich informacji o zabytkach, pamiątkach kultury, które określa się mianem narodowego dziedzictwa kulturowego. Proponowana przez nas publikacja, będąca atlasem, ma na celu udostępnienie tego bogactwa informacji dla osób niewidomych i słabowidzących, które są – i to nie jest tylko nasza opinia – w bardzo wielu przypadkach uczuciowo i rodzinnie związane ze Lwowem.

Wśród wielu przewodników po Lwowie na szczególne uznanie zasługuje przewodnik Grzegorza Rąkowskiego Lwów, wydany przez Oficynę Wydawniczą „Rewasz” w 2008 roku, będący czwartą częścią autorskiego cyklu przewodników krajoznawczo-historycznych po Ukrainie Zachodniej. Ogromna wiedza autora i świadomość, że dotarł on osobiście do wszystkich opisywanych miejsc, utwierdziły nas w przekonaniu, że to najlepszy materiał źródłowy, który warto zaadaptować przynajmniej w części na potrzeby naszego przewodnika. Pan Grzegorz Rąkowski wyraził zgodę na wykorzystanie fragmentów jego przewodnika, z czego chętnie skorzystaliśmy.

Część opisująca dzieje Lwowa to obszerne fragmenty z przewodnika Grzegorza Rąkowskiego wzbogacone o wypowiedzi, wspomnienia znanych lwowian i postaci mocno związanych z miastem. Z tego przewodnika zapożyczyliśmy również opisy historyczne wybranych obiektów zabytkowych, które dodatkowo dokładnie porównaliśmy z innymi materiałami źródłowymi. Zaglądajcie do przewodników Grzegorza Rąkowskiego, bo zawierają one wiedzę unikatową, a opisywane miejsca są często mało znane lub jeszcze niewystarczająco odkryte. Dociekliwość autora, rzetelność faktograficzna i kompletność opisów dają nam, czytelnikom, przyjemność poznawania z przewodnikami Grzegorza Rąkowskiego opisywanych obiektów, miejsc i wydarzeń.

Publikacja Lwów. Plan Starego Miasta składa się z:

1. Kompletu map specjalnie opracowanych kolorystycznie i dotykowo, odpowiednio ponumerowanych (znajdujących się w teczce formatu A3);
2. Brajlowskiej broszury z objaśnieniami skrótów brajlowskich zastosowanych na mapach;
3. Książki wydrukowanej powiększoną czcionką, zawierającej opisy poszczególnych tras zwiedzania, skrótowe informacje na temat obiektów zaznaczonych na mapach, a także wskazówki, jak do nich dotrzeć.

Informacja o publikacji wraz z materiałami uzupełniającymi znajduje się również na stronach internetowych:

www.trakt.org.pl i www.tyflomapy.pl.

Na kilku planszach dotykowych znajdzie się obszar Starego Miasta z siecią ulic oraz obiektami ważnymi dla wielokulturowej historii tego miasta, i które zostały opisane w publikacji powiększonym drukiem. Opis zawiera informacje ogólne o położeniu danego obiektu, z krótką jego historią.

Mapy dotykowe to przede wszystkim rysunek ulic z wybranymi obiektami. Pozwalają one zlokalizować je w ich przestrzeni miejskiej, dostarczając tym samym wiedzy niedostępnej wzrokiem a istotnej w kontekście rozumienia topografii, jaką turysta poznaje.

Nie wszystkie opisane obiekty znajdziemy na tyflomapach, bo mapy stałyby się bardzo trudne zwłaszcza w czytaniu dotykiem. Niektóre oznaczone obiekty na tyflomapach nie mają swoich opisów w przewodniku. Czasami obiekt nie jest specjalnie interesujący albo brakuje o nim informacji, ale jest ważnym punktem odniesienia w przestrzeni miasta i dlatego znalazł się na naszych barwnych mapach dotykowych.

Opisywane trasy i opisy poszczególnych obiektów zwracają uwagę na niektóre elementy ułatwiające bądź utrudniające samodzielne poznawanie lwowskiego Starego Miasta przez osoby niewidome i słabowidzące. Tych drugich elementów jest, niestety, zdecydowanie więcej, ale z roku na rok to się zmienia, a ostatnie dwa, trzy lata to wiele działań zwiększających dostępność, wprowadzających udogodnienia m.in. dla osób z dysfunkcją wzroku.

Na podstawie obserwacji i zebranych informacji ustaliliśmy, że:

• osoby niewidome wraz z opiekunem mają bezpłatny przejazd w komunikacji miejskiej i obejmuje to tramwaje, autobusy, trolejbusy i częściowo minibusy (tzw. marszrutki). Osoby słabowidzące nie płacą tylko za siebie. Prywatny transport przewozi osoby niepełnosprawne po obniżonej stawce, w zależności od możliwości danego właściciela;
• obecnie w staromiejskiej części Lwowa znajduje się 147 przejść dla pieszych z sygnalizacją świetlną, w tym aż 137 z dźwiękiem. Chyba żadne inne miasto na Ukrainie nie ma tylu udźwiękowionych przejść;
• w ciągu ostatnich trzech lat wszystkie nowe i zrekonstruowane przystanki komunikacji miejskiej są dostosowane dla osób niewidomych i słabowidzących poprzez ułożenie płytek dotykowych;
• znajdziemy w mieście modele architektoniczne wykonane z brązu z opisami brajlowskimi dla trzech obiektów: Ratusza, Cerkwi Świętego Jury oraz pomnika Tarasa Szewczenki. Kolejna replika właśnie powstaje dla Teatru Opery i Baletu;
• wybrane muzea mają audiodeskrypcje swoich obiektów oraz – co jest szczególnie ważne – szkolą swoich przewodników do obsługi osób niewidomych i słabowidzących. Niektóre muzea stwarzają możliwość dotykania swoich zbiorów, na przykład Muzeum Arsenał;
• coraz więcej obiektów użyteczności publicznej takich jak szpitale, kliniki, teatry, kina czy dworzec kolejowy i lotnisko mają udogodnienia w postaci ramp podjazdowych, wind z funkcją głosową i tabliczek w opisami brajlowskimi;
• brakuje ścieżek prowadzących oraz płytek chodnikowych przy przejściach dla pieszych pozwalających bezpieczne ich pokonanie. Ta sytuacja powoli się zmienia i w ostatnich latach wykonano we Lwowie ponad 700 obniżonych krawężników, w wielu przypadkach dokładając odpowiednie płytki, ale nie występuje to wszędzie, więc wymagana jest szczególna ostrożność;
• na chodnikach i ulicach zamkniętych dla ruchu pieszego napotkamy wiele przeszkód takich jak słupki (zdarzają się słupy), wysokie krawężniki, tablice reklamowe, betonowe kule czy donice stojące na środku oraz stoliki restauracyjne. W wielu miejscach po bokach na chodnikach prowadzony jest drobny handel, co utrudnia poruszanie się i naraża na wejście na wyłożone na ziemi różne towary. Te trudności wymagają szczególnej uwagi, a wręcz wsparcia innej osoby, przewodnika lub poświęcenia czasu na spokojne zapoznanie się z daną trasą, aby się jej nauczyć;
• dodatkowym zagrożeniem w bezpiecznym poruszaniu się po mieście jest duża liczba turystów i w szczególności jest to odczuwalne na staromiejskich wąskich uliczkach;
• nieuregulowaną pozostaje kwestia poruszania się z psami przewodnikami. Niewiele jest osób poruszających się z psami przewodnikami, bo po prostu nie ma takich psów na Ukrainie. Czy można wejść do różnych obiektów zabytkowych lub gastronomicznych, to zależy od właścicieli i osób pilnujących danego obiektu;
• we Lwowie można zarezerwować wycieczkę dla niewidomych. Specjalnie przeszkolony przewodnik nie tylko opowiada o miejscach historycznych, ale także je opisuje. Więcej szczegółów można uzyskać, kontaktując się ze Lwowskim Biurem Regionalnym Ukraińskiego Stowarzyszenia Niepełnosprawnych USI: www.usi.org.ua